Kabinet-Schoof en innovatie: hoge verwachtingen, gemengde signalen

Het buzzwoord van Kabinet-Schoof
Het nieuwe kabinet zet hoog in op innovatie. Maar liefst 85 keer valt het woord in het nieuwe regeerakkoord. Na een structureel gebrek aan aandacht, wordt innovatie nu gepositioneerd als de heilige graal voor het oplossen van de woningnood tot het temmen van klimaatverandering. 

De concrete uitwerking roept echter vragen op. Terwijl het kabinet de mond vol heeft van van 'groene groei' en 'brede welvaart', zijn maatregelen genomen die op gespannen voet staan met het innovatiemantra. 

Het Nationaal Groeifonds, ooit de trots van Den Haag met een slagkracht van 20 miljard euro, wordt zonder pardon afgebouwd. Tegelijkertijd snijdt men in de budgetten voor onderwijs en wetenschap: de voedingsbodem voor innovatie. Hoe gaat dit Nederland helpen om terug te komen in de top-5 van meest concurrerende landen ter wereld? 

Deze tegenstrijdigheid werd feilloos blootgelegd door Lubach in zijn Avondshow, waar innovatie werd bestempeld als het nieuwe wondermiddel voor elk maatschappelijk probleem. Maar zoals Lubach al fijntjes opmerkte: echte innovatie kost tijd, geld, en laat zich niet zomaar regisseren.

Minister Dirk Beljaarts van Economische Zaken probeert de gemoederen te sussen door een mogelijke heroverweging na twee Prinsjesdagen te suggereren. Maar sommigen zien het als een poging om de angel uit het debat te halen.

Realiteit achter de cijfers
De harde cijfers tonen een ontnuchterende werkelijkheid. Met R&D-investeringen van slechts 2,3% van het BBP, bungelt Nederland onderaan de innovatieladder. Landen als Duitsland, België en Zuid-Korea laten ons met gemak achter zich. Dat blijkt uit onderzoek van TNO.

Zelfs onze nationale trots ASML staat wereldwijd op een bescheiden 64e plaats qua R&D-investeringen. Apple daarentegen pompt in zijn eentje meer geld in innovatie dan heel Nederland bij elkaar. Het gebrek aan grote private R&D-investeerders in Nederland is hier een cruciale factor.

Draghi's wake-up call: ‘Europa in crisis’
Terwijl Nederland worstelt met zijn innovatie-identiteit, luidt Mario Draghi de noodklok voor heel Europa. Zijn rapport over het Europese concurrentievermogen leest als een dystopische roman. Zonder ongekende investeringen en radicale hervormingen, is Europa gedoemd tot economische irrelevantie.

Het debat over Europa’s positie is de laatste jaren flink toegenomen. De coronapandemie, geopolitieke spanningen en een energiecrisis heeft de wereld veranderd en zorgde voor flinke economische schokken. Ondertussen zet de innovatie in de VS en China Europa op achterstand. Europa is niet slagvaardig genoeg op het gebied van AI en cloud computing.

Draghi's recept? Een jaarlijkse injectie van 750 miljard euro in Europese bedrijven. Volgens de oud-ECB-president is het de enige manier om de innovatiekloof met Amerika en China te dichten.

De weg naar de top
Om werkelijk tot de wereldwijde innovatietop te behoren, moet Nederland een radicale koerswijziging ondergaan. Het vergt een gunstiger ondernemersklimaat dat private R&D-investeringen aanwakkert, een naadloze symbiose tussen academisch onderzoek en markttoepassing, en een proactieve rol in Europese innovatie-initiatieven.

Kansen voor het bedrijfsleven
Voor bedrijven betekent het dat innovatieretoriek en de ondersteuning in de praktijk steeds verder uit elkaar dreigen te lopen. Het biedt echter ook kansen voor bedrijven om zich te profileren als voortrekkers van verandering en innovatie, ondanks - of juist dankzij - het terugtrekkende overheidsbeleid.

Nederlandse bedrijven kunnen zich positioneren als innovatieleiders binnen Europa. Door in te spelen op thema's als de transitie naar duurzame economische modellen, digitalisering en strategische autonomie, kunnen bedrijven zich onderscheiden. 

Voorbeelden van toonaangevende Nederlandse bedrijven die dit goed doen zijn onder meer Picnic, Sendcloud, Nearfield Instruments, Leyden Jar, Leyden Labs, Nico.lab, Smart Photonics, Battoylser Systems en Alexera AI. Sommige van deze bedrijven fungeren ook als collectief als klankbord voor overheidsbeleid. Het verhaal van Nederlandse innovatie moet verteld worden, niet alleen in de boardrooms, maar ook in de media en de arena's van Brussel.

Nieuw model
Denk ook aan de nieuwe CSRD-wetgeving. Deze Europese richtlijn breekt met de oude spelregels door bedrijven te verplichten niet alleen financiële winst, maar ook sociale en ecologische impact te rapporteren. Dit creëert transparantie en mogelijk een gelijk speelveld waar duurzame innovatie zou kunnen floreren.

Investeringen in klimaat- en mensvriendelijke producten kunnen nu direct vertaald worden naar concurrentievoordeel. Bovendien biedt de CSRD bescherming tegen oneerlijke concurrentie uit landen met lagere milieu- en sociale standaarden.