Reflectie op het nieuws: digitale autonomie, handelsoorlog en de strijd om geloofwaardigheid

OpenAI genereert levensecht beeld - en dat roept vragen op
AI blijft de headlines domineren. OpenAI's nieuwe beeldgeneratiefunctie, aangedreven door het GPT-4o-model, lanceerde op 25 maart en trok binnen een uur een miljoen nieuwe gebruikers naar het platform. Inmiddels werken 500 miljoen mensen wereldwijd met ChatGPT en is het bedrijf meer dan 300 miljard dollar waard, zo begon de maandupdate van OpenAI.

Maar magie komt met een prijs. Na een virale golf van Studio Ghibli-achtige AI-illustraties, protesteren creatieven massaal tegen het gebrek aan bronvermelding. Ghibli-medeoprichter Miyazaki noemde het zelfs "een belediging voor het leven zelf”. 

De Italiaanse krant Il Foglio experimenteerde een maand lang met een volledig door AI gegenereerde bijlage. Hoofdredacteur Claudio Cerasa over het experiment: "We willen leren wat we aan AI kunnen vragen en wat niet." De verkoop van de krant steeg in die periode tot ieders verbazing met 70%, maar er waren ook zorgen over feitelijke onjuistheden en het gebrek aan nuance.

Europese ambitie groeit - maar weet Brussel te leveren?
Digitale soevereiniteit is het nieuwe politieke toverwoord in Brussel. Een coalitie van meer dan 100 Europese techbedrijven waarschuwt de Europese Commissie dat Europa "gevaarlijk afhankelijk is van Amerikaanse Big Tech" en riep op tot échte industriepolitiek, volgens NRC. "Europa moet het initiatief terugpakken," stellen ze in de brandbrief. Ze eisen dat overheden deels Europees inkopen en pleiten voor bundeling van Europese clouddiensten.

En dat gebeurt nu ook. Inmiddels werken negen EU-landen aan een versnelling van plannen om onder andere de chipindustrie te versterken en willen vóór de zomer voorstellen presenteren. Daarnaast kreeg de Eindhovense AI-chipmaker Axelera €61 miljoen aan EU-subsidie om zijn Titania-chip verder te ontwikkelen, geschikt voor een eigen datacenter. Zo wil Europa in strategische tech minder afhankelijk zijn van de VS en China.

Die oproep komt op een cruciaal moment, net nu de economische strijd tussen de VS en China opnieuw oplaait. Deze maand verhoogde president Trump de importheffingen op Chinese goederen naar een historisch hoogtepunt van 145%. China reageerde met tegenheffingen en kondigde aan de export van kritieke grondstoffen zoals zeldzame aardmetalen stop te zetten voor Amerikaanse bedrijven

Toch is de spagaat voelbaar. ASML laveert voorzichtig tussen Washington en Beijing. Het bedrijf is van plan dit jaar een refurbish-centrum in China te openen, om Chinese klanten makkelijker te bedienen zonder te exporteren. 

En Nederland financierde afgelopen maand een omvangrijk droneproject voor Oekraïne ter waarde van 500 miljoen euro, terwijl SecFund, een investeringsfonds voor defensiestartups, zijn eerste miljoenen steekt in de Delftse dronestartup Tective.

Duurzaamheid in vertraging - maar niet van de radar
Sustainability blijft een topprioriteit, maar niet zonder hobbels. Het besluit van de EU om de CSRD-duurzaamheidsregels te vertragen en te versoepelen, kwam als een mokerslag bij veel startups en adviseurs die op deze ‘rapportagegolf’ inspeelden. De Rotterdamse startup Engyon, die AI-software ontwikkelt voor accountants gericht op CSRD-compliance, zag 80% van zijn markt wegvallen, zo lazen we in MT/Sprout. Medeoprichter Joachim Arts noemt het “een jaar vertraging”. Vanaf 2028 geldt de CSRD alsnog voor duizenden bedrijven.

Maar de echte koplopers lijken zich daar weinig van aan te trekken. Het Amsterdamse investeringsplatform Carbon Equity haalde onlangs €105 miljoen op voor zijn nieuwste klimaatfonds. CEO Jacqueline van den Ende daarover: “De energietransitie wordt niet alleen gedreven door idealisme, maar ook omdat duurzame oplossingen economisch slimmer zijn.” De wereldwijde instabiliteit zorgt bovendien voor nieuwe urgentie: energiezekerheid is terug op de agenda, en klimaattech speelt daarin een absolute sleutelrol.

Ook in Nederland groeit de druk op beleidsmakers. Onder leiding van MVO Nederland riepen bedrijven als IKEA, bol.com, Zeeman en Auping het kabinet op om nu écht vaart te maken met de circulaire economie. In reactie op de alarmerende ICER-analyse van het Planbureau voor de Leefomgeving presenteert MVO Nederland zes concrete actiepunten.

Investeringsgeld is er nog - maar alleen voor messcherpe verhalen
‍Waar 2021-2022 nog de ene recordinvestering na de andere opleverde, is het klimaat dit jaar beduidend koeler. "De echte klappers bleven in maart uit," constateert MT/Sprout op basis van Techleap’s Quarterly Startup Report. Met uitzondering van hotelsoftwarebedrijf Mews en quantumchipmaker QuantWare (beiden minder dan €20 miljoen) haalde geen enkele startup een grote ronde op. Thorizon haalde wel €16 miljoen op voor zijn gesmolten-zout-kernreactor, maar verder bleef het rustig. Buitenlandse investeerders pakken bovendien een steeds grotere rol in de Nederlandse scene. Er is vooral interesse in AI en cleantech.

Macro-economisch lijkt er wel licht aan de horizon: de Europese Centrale Bank heeft halverwege de maand de rente iets verlaagd, bericht de Financial Times. Dat kan de investeringsbereidheid richting technologie wat lucht geven. Maar voor nu blijft kapitaal “smart money”. Kritisch, strategisch en gericht op de lange termijn.